Over het gebruik van een fopspeen zijn de meningen erg verdeeld. Niet zo vreemd eigenlijk:  het 'tutje' kan dan wel een ultiem troostmiddel zijn op moeilijke momenten, er zijn ook best wat nadelen aan verbonden. Omdat elke situatie anders is, zet ik je vanuit mijn ervaring als osteopaat de belangrijkste voor- en nadelen op een rij.

Mogelijke nadelen

De tut als 'susmiddel'

Afwijkingen van het gebit

In optimale omstandigheden ligt de tong in rust tegen het gehemelte.
Tijdens het slikken - iets wat we toch zo'n 3000 keer per dag doen - maakt de tong peristaltische bewegingen en geeft aan beide zijden van het gehemelte een mooie, verbredende impuls.
Bij het zuigen op een fopspeen kunnen deze bewegingen niet plaatsvinden. De tong wordt immers omlaag geduwd, waardoor de spieren van het mondgebied (mondbodem-, tong-, keelspieren ,... ) moeten compenseren.
Als dit vaak gebeurt, kan dit resulteren in een dysbalans van de mondspieren en afwijkende mondgewoonten, zoals een infantiele slik, een onvolledige slik, tongpersen, luie tong, open mondgedag, habitueel mondademen.
Door het wegvallen van de tongdruk op het gehemelte, tezamen met de impact van de speen zien we vaak aanpassingen ontstaan in de aangezichtsschedel, zoals een smal/hoog gehemelte of open beet.

Risico op ooronstekingen

Verder blijkt uit onderzoek dat fopspeengebruik meer risico geeft op het optreden van terugkerende middenoorontstekingen. Enerzijds kan dit te maken hebben met de negatieve intra-orale druk in de mond die ontstaat van zodra een kindje op de speen zuigt. Anderzijds kan door de foutieve manier van slikken de buis van Eustachius  (verbinding tussen het middenoor en de keelholte) minder goed gedraineerd worden. 

Besmettingsgevaar

Helaas vormt het tutje ook sneller een besmettingshaard voor vreemde micro-organismen (schimmels (spruw), bacteriën, virussen). Regelmatig schoonmaken en op tijd vervangen is dan ook de boodschap!

Afhankelijkheid & slaapassociaties

Een tutje mag dan wel een hulpmiddel zijn om je baby te helpen inslapen, het biedt je zeker geen garantie dat je baby sneller zal doorslapen.
In tegendeel zelfs: als de tut een voorwaarde is om in te slapen, bestaat de de kans dat je er ’s nachts regelmatig uit moet om het tutje terug te geven.  Lees hier meer over slaapassociaties.

Specifieke risico's bij borstvoeding

Impact op je melkproductie

Als je baby minder aan je borst zuigt, krijgt je lichaam minder het signaal om melk aan te maken. De kans bestaat dat je productie terugloopt. Niet alleen je baby wordt ‘gefopt’, ook je borsten begrijpen het niet meer. Regeldagen – dagen waarop je baby de productie tracht aan te zwengelen door frequenter te willen drinken – kunnen hierdoor erg bemoeilijkt worden.

Tepelkloven/borstontsteking

Aan een speentje zuigt een baby op een andere manier dan aan een borst.   

• aan je borst opent je baby wijd zijn mondje, steekt zijn tong naar voor en beschermt zo je tepel tegen het benig contact met zijn kaakbeen.
• om aan een speentje te zuigen moet het mondje minder ver openen en wordt de tong naar beneden gedrukt.
• als je baby deze manier van zuigen overneemt en zo aan je borst gaat drinken, kunnen er problemen ontstaan: je tepel kan gekwetst geraken met pijnlijke tepels en/of tepelkloven als gevolg. Melkkanaaltjes kunnen afgeklemd en verstopt geraken met meer risico op borstontstekingen.

Ine: "Ik liet me overhalen Léonie een tutje te geven omdat ze zoveel huilde. Mijn moeder vond dat ik haar te vaak de borst gaf en zei dat het kind gewoon een tut nodig had. Een kleine week later had ik een borstontsteking en een dochter die de borst weigerde. Met de hulp van mijn lactatiekundige (en heel wat traantjes)
ben ik er gelukkig weer doorgekomen."

Voordelen

Ai, zoveel nadelen!! Kunnen we het tutje dan niet beter volledig bannen?
Welnee. In sommige gevallen kan het ook een enorme hulp te zijn.

Troost en tot zichzelf komen

Hulp bij verhoogde zuigreflex

In sommige omstandigheden kan de normale fysiologie verstoord zijn: bewegingsverliezen in het lichaam (geblokkeerd nekwerveltje, spanning in het schoudertje, het middenrif, ... ) of pijnsignalen kunnen het zenuwstelsel van je baby in een 'verhoogde staat van paraatheid’ brengen (*) 

Gevolgen zijn o.a.
*  verminderde werking van de spijsvertering
 *  verhoogde alertheid/prikkelgevoeligheid
 *  verhoogde lichaamsspanning
 *  verhoogde reflexactiviteit, dus ook...een verhoogde zuigreflex.

(*) René Zweedijk, DO BSc. (hons) Ost. Med. beschrijft deze reacties zeer mooi in zijn 'Neurofysiologisch verklaringsmodel van osteopathie bij pasgeborenen'. Zijn inzichten zijn een ware eye-opener voor veel osteopaten en bieden een grote meerwaarde voor iedereen die met baby's werkt.

De 'onverzadigbare' baby

Zo'n verhoogde zuigreflex maakt het jou als mama niet gemakkelijk: volg je de signalen van je baby en leg je hem onbeperkt aan, dan eet hij zich mogelijk 'overvol'. Het lastige is dat hij door de verminderde spijsverteringsfuncties deze voeding ook nog eens slechter zal verteren. Er ontstaat dan snel een vicieuze cirkel van krampjes, windjes, een opgeblazen buikje, verborgen refluxklachten of steeds meer teruggeven, waarbij je baby zijn ongemakken opnieuw wil wegzuigen/troostzuigen.Een tutje kan in dat geval echt een hulpmiddel zijn om tegemoet te komen aan deze verhoogde zuigbehoefte, zonder dat je baby daarbij extra melk binnenkrijgt. Ga wel zeker langs bij een osteopaat om de oorzaak van deze verstoring te achterhalen en te behandelen.

Borst-slaapassociatie

Het is  bijzonder fijn en troostend voor een baby aan de borst in slaap te vallen en daar is ook helemaal niets mis mee. Echter, als de borst een absolute voorwaarde wordt om te kunnen slapen, kan het effect hebben op de manier van doorslapen en kan het ook moeilijker zijn voor de baby om door iemand anders slapen gelegd te worden. Sommige ouders vinden een tutje dan fijn om het inslapen vlotter te laten verlopen bij papa, oma of de oppas.

Nadine: "Toen Mats 4 maanden was, leek het wel of hij niet meer zonder borst kon inslapen : van zodra ik mijn borst uit zijn mondje haalde, schrok hij onmiddellijk wakker... Ik was de héle avond én nacht met hem bezig. Omdat mijn dochtertje van 2,5 me 's avonds ook erg nodig had, twijfelde ik of ik nog wel met borstvoeding zou doorgaan. Ik besloot Mats alsnog een speentje te geven...wat een bevrijding! Mijn man kon Mats nu eindelijk ook in slaap krijgen en ik had tijd om mijn dochtertje wat aandacht te geven of samen in bad te gaan. Uiteindelijk heb ik toch nog tot 15 maanden de borst gegeven, 9 maanden langer zelfs dan bij mijn dochtertje....lang leve het tutje!"

Verminderde kans op wiegendood

Volgens een Amerikaans onderzoek (gepubliceerd door the American Academy of Pediatrics) zou de kans op wiegendood aanzienlijk afnemen door het gebruik van een fopspeen, omdat baby's door het zuigen minder diep slapen. Toch even terzijde: aangezien de fopspeen een vervanger is van de moederborst, geldt dit argument natuurlijk evengoed als je je baby 's nachts aan de borst laat drinken.

Beter zuigen bij neurologische onrijpheid

Bij premature baby's zou niet-nutritioneel zuiggedrag (zuigen zonder de bedoeling om voeding binnen te krijgen) een positief effect hebben op de uitrijping van het zenuwstelsel en de cognitieve groei. Door de extra oefening die de baby krijgt door het zuigen aan zijn tutje oefent hij z'n mondspieren. Dit kan m.a.w. ook de borstvoeding ten goede komen.

Liever de duim?

Sommige kindjes nemen spontaan hun duimpje. Net zoals een tutje heeft de duim zowel voor- als nadelen: een groot voordeel is dat je baby deze altijd bij de hand heeft, waardoor hij zichzelf makkelijker kan troosten, ook ‘s nachts.

Maar helaas heeft de duim ook een erg verstorende impact op het gehemelte en de mondfuncties. En wat lastiger is: een duimpje neem je niet zo makkelijk weg...  

Wat is dan het best?

Het tutje kan dus zowel een trouble-maker zijn als een welkome redder-in-nood.
Waar doe je dan goed aan?
Na duizenden baby's in mijn praktijk te hebben opgevolgd, wil ik je gerust mijn ervaring/visie delen.

* 0-3 maanden: Voor sommige pasgeborenen merk ik dat een fopspeen in de eerste fase echt een grote hulp kan zijn. Met name wanneer je baby kampt met ongemakjes, kan het bijzonder fijn zijn om wat extra te mogen zuigen zonder dat er meer melk aan te pas komt. De beste die kan aanvoelen of dit voor jouw baby een hulp is, ben jij...
Voorwaarde is wel dat je baby goed aan het drinken is en dat - in geval van borstvoeding - je melkproductie goed op gang is gekomen (als de voedingen nog niet vlot verlopen, contacteer dan z.s.m. een lactatiekundige).

* 3-6 maanden: Na de eerste maanden, zou het echter ideaal zijn om deze gewoonte weer af te bouwen. De gewoonte wordt vanaf nu meer ingeslepen, zuigen wordt een associatie en de impact op de mondfuncties wordt steeds groter. Kampt je kindje niet meer met ongemakjes? Ga er dan voor en leer je kindje gaandeweg tussen 3 en 6 maanden inslapen zonder speentje.

Hou je ervan meer inzicht te krijgen in je baby, zodat je ZELF bewuste keuzes kan maken?
Dan is deze curus wat voor jou!

Hulp nodig bij het afbouwen van zuiggewoonten? 
(3m -8 j)

Bronnen

• “Neurofysiologisch verklaringsmodel van osteopathie bij pasgeborenen”, René Zweedijk DO BSc. (hons), De Osteopaat, december 2006 - nr. 2 - jaargang 7
• Maroeska M Rovers, Mattijs E Numans, Esther Langenbach, Diederick E Grobbee, Theo JM Verheij, Anne GM Schilder, Is pacifier use a risk factor for acute otitis media? A dynamic cohort study, Family Practice, Volume 25, Issue 4, August 2008, Pages 233–236
• Lubianca Neto JF, Hemb L, Silva DB. Systematic literature review of modifiable risk factors for recurrent acute otitis media in childhood. J Pediatr (Rio J). 2006 Mar-Apr;82(2):87-96. doi: 10.2223/JPED.1453. PMID: 16614761.
• Niemelä M, Uhari M, Möttönen M. A pacifier increases the risk of recurrent acute otitis media in children in day care centers. Pediatrics. 1995 Nov;96(5 Pt 1):884-8. PMID: 7478830.
  
• "Fopspeengebruik bij baby’s en kinderen - Een literatuurstudie, Caroline Boon en Els Buysse, DO-MROB, De Osteopaat, maart 2010, jaargang 11 nr. 41
• Zardetto CG, Rodrigues CR, Stefani FM. Effects of different pacifiers on the pri- mary dentition and oral myofunctional structures of preschool children. Pediatric Dentistry 2002; 24(6): p552-60.
• 'De taal van huilen’, Aletha Solter, uitgeverij De Toorts